|
|
| |
 Nagrodê Nobla z fizyki otrzymali Roy J. Glauber za wk³ad w teoriê kwantow± koherencji optycznej, John L. Hall i Theodor W. Haensch za wk³ad w rozwój spektroskopii laserowej.
Amerykanin Roy J. Glauber otrzyma po³owê tegorocznej nagrody Nobla z fizyki. John L. Hall z USA i Theodor W. Haensch z Niemiec podziel± siê drug± po³ow±.
"Od kiedy ludzie mieszkali na Ziemi, fascynowa³y nas zjawiska optyczne. Stopniowo odkrywali¶my naturê ¶wiat³a. Tegoroczna nagroda Nobla z fizyki przyznana zosta³a trzem naukowcom zajmuj±cym siê optyk±" - napisa³a komisja.
Roy Glauber otrzyma³ wyró¿nienie komisji noblowskiej za teoretyczny opis zachowania cz±stek ¶wiat³a.
John Hall z USA i Theodor Haensch (Hänsch) z Niemiec zostali uhonorowani za wk³ad w rozwój precyzyjnej spektroskopii laserowej, czyli za okre¶lenie barwy ¶wiat³a atomów i cz±steczek z ekstremaln± dok³adno¶ci±.
¦wiat³o zachowuje siê zarówno jak strumieñ cz±steczek (kwantów), jak i fala. Roy Glauber stworzy³ podstawy optyki kwantowej, która obejmuje tak¿e ¶wiat³o widzialne. Wyja¶ni³ podstawowe ró¿nice miedzy rozgrzanymi obiektami w rodzaju ¿arówki czy ¶wiecy (które emituj± ¶wiat³o bêd±ce mieszanin± czêstotliwo¶ci i faz), a ¶wiat³em lasera - o jednolitej czêstotliwo¶ci i fazie.
Dziêki Johnowi Hallowi i Theodorowi Haenschowi sta³o siê mo¿liwe mierzenie czêstotliwo¶ci z dok³adno¶ci± do jednej biliardowej (miliard miliardów) a w przysz³o¶ci - jeszcze tysi±c razy dok³adniejsze (do jednej trylionowej). Umo¿liwia to konstruowanie laserów o niezwykle jednorodnym widmie promieniowania, a dziêki technice "grzebienia czêstotliwo¶ci" precyzyjne okre¶lanie barwê ka¿dego ¶wiat³a. Optyczny grzebieñ czêstotliwo¶ci to ¼ród³o ¶wiat³a, które emituje promieniowanie o ró¿nych, ¶ci¶le okre¶lonych czêstotliwo¶ciach. Ich wykres wygl±da jak grzebieñ o równo rozmieszczonych zêbach.
Technika ta jest tak dok³adna, ¿e mo¿na z jej pomoc sprawdzaæ niezmienno¶æ praw natury, budowaæ superprecyzyjne zegary czy za pomoc± systemu nawigacji satelitarnej mierzyæ, jak wypiêtrzaj± siê góry. W przysz³o¶ci dziêki tak du¿ej precyzji pomiarów statki kosmiczne bêd± podró¿owaæ dalej i trafiaæ bezb³êdnie do celu. Powstan± kosmiczne uk³ady teleskopów do wykrywania fal grawitacyjnych lub zsynchronizowane uk³ady zwierciade³ zdolne do badania odleg³ych uk³adów planetarnych.
Wysoko¶æ nagrody wynosi 10 mln koron szwedzkich (oko³o 1 mln euro).
Og³oszenie nazwisk tegorocznych laureatów nagrody Nobla z fizyki opó¼ni³o siê o blisko kwadrans z... powodu trudno¶ci z dodzwonieniem siê do jednego z laureatów, by powiadomiæ go o wyró¿nieniu.
Profesor W³odzimierz Zawadzki z Instytutu Fizyki PAN uwa¿a, ¿e tegoroczni laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w pe³ni zas³u¿yli na wyró¿nienie. Wyja¶ni³ w rozmowie z IAR , ¿e Glauber w swoich badaniach opiera siê na za³o¿eniu, ¿e ¶wiat³o jest zarówno fal± jak i cz±stk± oraz ¿e mo¿e mieæ w³asno¶ci koherencji, czyli spójno¶ci. Specjalista wyja¶ni³, ¿e jest to teoria ¶wiat³a, która mo¿e mieæ zastosowanie w optoelektronice, w przesy³aniu ¶wiat³a na wielkie odleg³o¶ci i w ¶wiat³owodach.
 John L. Hall (ur. 1934)
Lista tytu³ów publikacji naukowych Johna Halla ledwo mie¶ci siê ma³ym drukiem na 23 stronach maszynopisu. Urodzi³ siê w 1934 r. w Denver. Od ponad 40 lat jest jednak zwi±zany z Instytutem Astrofizyki Laboratoryjnej w Boulder w Kolorado. Dwóch jego kolegów z instytutu - Eric Cornell i Carl Wieman otrzyma³o Nobla z fizyki - w 2001 r.
Praca Halla polega na ci±g³ym udoskonalaniu odkrytej przez siebie superczu³ej metody spektroskopii laserowej. Czy zdawa³ sobie wtedy sprawê z wagi swoich badañ? - Na pocz±tku odkrycie jest jak nowo narodzone dziecko. Wiesz, ¿e jest fantastyczne i ma ogromny potencja³, ale jest jeszcze za wcze¶nie, by powiedzieæ, co z niego wyro¶nie. Bardzo siê cieszê, ¿e tak to siê skoñczy³o - opowiada³ wczoraj John Hall. Co zrobi z nagrod±? Jeden z pomys³ów to stypendia naukowe dla m³odych zdolnych ludzi, których nie staæ na porz±dn± edukacjê.
- Precyzyjne pomiary s± niebywale wa¿ne dla wspó³czesnej techniki - mówi prof. Tadeusz Stacewicz z Instytutu Fizyki Do¶wiadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. - Je¶li chcemy lataæ w kosmos czy mieæ chocia¿by dobr± ³±czno¶æ lotnicz±, musimy dokonywaæ precyzyjnego pomiaru czasu. A dziêki spektroskopii laserowej czas mo¿na mierzyæ z dok³adno¶ci± 15 cyfr po przecinku. To miêdzy innymi zas³uga Halla.
 Theodor W. Hänsch (ur. 30.10.1941)
Najm³odszy z trzech tegorocznych noblistów z fizyki - Theodor Hänsch urodzi³ siê w 1941 roku w Heidelbergu w Niemczech. Na tamtejszym uniwersytecie obroni³ w wieku 28 lat doktorat, oczywi¶cie z fizyki, po czym szybko przeniós³ siê za ocean - w 1970 r. rozpocz±³ finansowany przez NATO sta¿ na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii. Przyst±pi³ tam do zespo³u badaczy pracuj±cych nad spektrografi± laserow±. Zespo³em tym kierowa³ s³awny uczony - prof. Arthur Schawlow (1921-1999), laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1981 r., który wokó³ siebie zgromadzi³ doktorantów i ¶wie¿o upieczonych doktorów. Hänsch by³ w tej grupie wyró¿niaj±cym siê badaczem. "Wspó³praca z nim by³a wyj±tkowo satysfakcjonuj±ca i stymuluj±ca" - napisa³ Schawlow o swoim m³odszym koledze.
Kariera niemieckiego uczonego w USA przebiega³a w ekspresowym tempie. Kiedy dwuletni sta¿ podoktorski siê skoñczy³, natychmiast otrzyma³ ofertê pracy na sta³e. W 1975 roku - w wieku 34 lat! - by³ ju¿ na Stanfordzie profesorem (na jego wyk³ady chodzi³ m.in. fizyk Carl Wieman, noblista z 2001 r., obecnie wspó³pracownik Johna Halla na Uniwersytecie Colorado).
Dziesiêæ lat pó¼niej Hänsch zdecydowa³ siê na powrót do kraju. Zosta³ jednym z dyrektorów Instytutu Optyki Kwantowej Maksa Plancka, wyk³ada te¿ fizykê na monachijskim Uniwersytecie Ludwig-Maximilians. Jest kolekcjonerem nagród naukowych - pierwsz± otrzyma³ w 1973 r., kiedy to zosta³ Naukowcem Roku Kalifornii. Nobel to z pewno¶ci± ukoronowanie jego kolekcji.
 Roy J. Glauber (ur. 1925)
Urodzony w 1925 r. Roy Glauber doktorat na Harvardzie zrobi³ w wieku zaledwie 24 lat. Podstawy optyki kwantowej, za które wczoraj dosta³ Nobla, opracowa³, kiedy mia³ 38 lat! Wychowa³ siê w Nowym Jorku, w pó³nocnej czê¶ci Manhattanu. Chodzi³ do s³ynnego liceum, które wykszta³ci³o wielu wybitnych badaczy. Po jego skoñczeniu w 1941 r. zamiast do college'u trafi³ pod skrzyd³a najlepszych fizyków ¶wiata, którzy pracowali przy atomowym "Projekcie Manhattan".
Obecnie Glauber jest profesorem na Uniwersytecie Harvarda w Massachusetts. Jego wyk³ady ciesz± siê ogromn± popularno¶ci±. By³y student Glaubera zadedykowa³ mu nawet swoj± stronê internetow±, nazywaj±c jednym z najlepszych nauczycieli. S³yn±cy z talentu popularyzatorskiego uczony by³ m.in. autorem pogadanek o fizyce w amerykañskiej telewizji. Jednak pytany niedawno, czy czuje siê niedoceniony, narzeka³, ¿e po piêædziesi±tce ka¿dy tak siê czuje. Od wczoraj nie powinien ju¿ narzekaæ.
Glauber mia³ liczne kontakty z polskimi naukowcami. Niektórzy odbywali u niego sta¿e badawcze, m.in. jeden z najwybitniejszych polskich fizyków prof. Maciej Lewenstein z Instytutu Fizyki PAN.
(gazeta.pl)
|
|
|
|
|
