|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
| |
Sensacyjne odkrycie - planeta niewiele wiêksza od Ziemi, na której mo¿e byæ woda. I nie jest daleko - dzieli nas ledwie 20,5 roku ¶wietlnego. To idealny cel dla jednej z pierwszych misji kosmicznych, które wychyl± nosa poza Uk³ad S³oneczny.
O najlepszym dot±d kandydacie na "drug± Ziemiê" poinformowali wczoraj europejscy astronomowie w pi¶mie "Astronomy and Astrophysics". Trzon grupy stanowi± badacze z Obserwatorium Genewskiego, którzy w 1995 r. jako pierwsi w historii znale¼li planetê przy odleg³ej gwie¼dzie podobnej do S³oñca (planety wykryte wcze¶niej przez Aleksandra Wolszczana towarzyszy³y wygas³emu pulsarowi). Rozsup³ali te¿ worek z kolejnymi odkryciami, bo do dzi¶ znamy ju¿ grubo ponad 200 planet poza naszym uk³adem. Tym razem badali gwiazdê innego typu: du¿o mniejsz±, bledsz± i ch³odniejsz± ni¿ S³oñce - czerwonego kar³a o imieniu Gliese 581, niewidocznego go³ym okiem z Ziemi.
Ju¿ dwa lata temu znale¼li na jego orbicie planetê ok. 15 razy masywniejsz± ni¿ Ziemia, a wiêc postury naszego Neptuna lub Urana. Na tamte czasy by³ to nie lada sukces, bo wcze¶niej znajdywano tylko planety wielko¶ci olbrzymiego Jowisza, kilkaset razy ciê¿sze od Ziemi.
Szwajcarzy szukali jednak dalej, bo ich obserwacje wskazywa³y, ¿e w pobli¿u tej gwiazdy mo¿e kryæ siê co¶ wiêcej.
Jak robaczek na reflektorze
Naukowcy pos³ugiwali siê 3,6-m teleskopem w Chile, ale nie starali siê bezpo¶rednio dostrzec planet, bo ich odbity blask ca³kiem ginie w ostrym ¶wietle rzucanym przez macierzyst± gwiazdê. Jeden z astronomów porówna³ to kiedy¶ do próby wypatrzenia przez lornetkê robaczka ¶wiêtojañskiego siedz±cego na obudowie reflektora samochodu w odleg³o¶ci wielu kilometrów.
Szukanie planet polega na uwa¿nym pomiarze prêdko¶ci gwiazdy. Je¶li gwiazda siê regularnie "ko³ysze", to mo¿e oznaczaæ, ¿e na jej uwiêzi obraca siê jaki¶ dodatkowy ciê¿ar, zapewne planeta, która - choæ du¿o l¿ejsza - trochê ci±gnie gwiazdê w swoj± stronê. Szwajcarzy zbudowali niezwykle precyzyjny instrument, dziêki któremu mog± mierzyæ wahania w ruchu gwiazdy z dok³adno¶ci± do prawie metra na sekundê, a wiêc prêdko¶ci spaceruj±cego cz³owieka. Dziêki temu mo¿na precyzyjnie wyliczyæ, jak± planeta musi mieæ masê i promieñ orbity.
Czasem jednak jedna planeta nie t³umaczy wszystkich zak³óceñ w ruchu gwiazdy. Tak w³a¶nie by³o tym razem. Szwajcarzy wyliczyli, ¿e w pobli¿u Gliese 581 musz± byæ jeszcze dwa mniejsze globy. Jeden osiem razy, a drugi tylko piêæ razy masywniejszy ni¿ Ziemia. To ten ostatni - rekordowo lekki - tak bardzo podnieci³ astronomów.
Ma³o faktów, wiêcej spekulacji
"Druga Ziemia" - tak jak nasza planeta, prawdopodobnie ma skalist± powierzchniê, choæ mo¿e siê równie dobrze okazaæ miniaturow± wersj± Neptuna otoczonego gêst± gazow± pow³ok± (wtedy mogliby¶my zapomnieæ o szukaniu tam ¿ycia). Znajduje siê a¿ 14 razy bli¿ej swojej gwiazdy ni¿ Ziemia, ale to nie oznacza, ¿e jest tam za gor±co, bo ten czerwony karze³ ¶wieci 50 razy s³abiej ni¿ S³oñce. Naukowcy wyliczyli, ¿e ciep³o gwiazdy podgrzewa powierzchniê planety do temperatury miêdzy 0 i 40 st. Celsjusza. Je¶li jest wiêc tam woda, to w stanie p³ynnym, jak na Ziemi.
Ale znowu nie wiadomo, jak gêsta jest tam atmosfera, bo je¶li jest podobna do wenusjañskiej, to z powodu efektu cieplarnianego mo¿e byæ tam gor±co jak w piekle, a ca³a woda wyparowa³a. Sporo zale¿y od tego, ile promieniowania planeta poch³ania, a ile odbija w kosmos. To wielka zagadka.
Oprócz masy i promienia orbity wszystkie inne cechy nowej planety s± na razie czcz± spekulacj±. Trudno nawet powiedzieæ, jaki jest jej rozmiar. Je¶li jest zbudowana ze ska³ o takiej gêsto¶ci jak Ziemia, to ma ¶rednicê o 70 proc. wiêksz±. Ale w jej sk³ad mog± wchodziæ l¿ejsze minera³y albo du¿o wiêcej wody, a wtedy by³aby wiêksza.
Pewne jest, ¿e widok tamtejszego s³oñca musi byæ spektakularny. Czerwona tarcza Gliese 581 na niebie tej planety ma ok. 10 razy wiêksz± ¶rednicê ni¿ u nas S³oñce. Wiadomo, ¿e jeden rok - obrót wokó³ gwiazdy - trwa tam tylko 13 ziemskich dni. Nie ma jednak ¿adnych informacji o obrotach planety wokó³ w³asnej osi. Mo¿e jest skierowana jedn± i t± sam± stron± do gwiazdy, jak nasz Ksiê¿yc wobec Ziemi? Wtedy na jednej pó³kuli trwa³by wieczny dzieñ, a po przeciwnej stronie planety - wieczna noc. Nie by³oby wschodów i zachodów.
By³ czas na ewolucjê?
W najnowszym odkryciu najwa¿niejszy jest namacalny dowód, ¿e w pobli¿u czerwonych kar³ów mog± powstawaæ planety wielko¶ci Ziemi. A s± to najpowszechniej spotykane gwiazdy we Wszech¶wiecie, które spalaj± siê d³ugie miliardy lat. Potencjalne ¿ycie na ich planetach ma wiêc do¶æ czasu na ewolucjê. Jedynym zagro¿eniem s± potê¿ne rozb³yski, które od czasu do czasu targaj± niektórymi czerwonymi kar³ami.
Czy planeta przy Gliese 581 mo¿e byæ zamieszkana? Seth Szostak, astronom z instytutu SETI, którego celem jest szukanie sygna³ów od pozaziemskich cywilizacji, poinformowa³, ¿e dwa razy nas³uchiwano fal radiowych ze strony tej gwiazdy - w 1995 i 1997 r., kiedy jeszcze nic nie wiedziano o istnieniu tam planet. Bez skutku. Ale teraz SETI raz jeszcze ma skierowaæ tam swoje radioteleskopy i prowadziæ nas³uch na wiêkszej liczbie czêstotliwo¶ci.
Mo¿e te¿ po¶lemy tam sondê. - To tylko 20 lat ¶wietlnych, mo¿emy tam dotrzeæ - s±dzi Dimitar Sasselov z Harwardzkiego Centrum Astrofizyki.
Zobacz materia³ filmowy »
(gazetawyborcza.pl)
|
|
|
|
|
Serwis "Fizyka Jamnika" u¿ywa plików cookies. S± to pliki instalowane w urz±dzeniach koñcowych osób korzystaj±cych z serwisu, w celu administrowania serwisem, poprawy jako¶ci ¶wiadczonych us³ug w tym dostosowania tre¶ci serwisu do preferencji u¿ytkownika, utrzymania sesji u¿ytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania behawioralnego reklamy (dostosowania tre¶ci reklamy do Twoich indywidualnych potrzeb). Informujemy, ¿e istnieje mo¿liwo¶æ okre¶lenia przez u¿ytkownika serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostêpu do informacji zawartych w plikach cookies za pomoc± ustawieñ przegl±darki lub konfiguracji us³ugi. Szczegó³owe informacje na ten temat dostêpne s± u producenta przegl±darki, u dostawcy us³ugi dostêpu do Internetu oraz w Polityce prywatno¶ci.
OK
|
|
